15 January 2014

Halo buat barak, iha tempu uitoan de’it nia laran, no laiha ema ida mak tau matan

Buat ne’ebé mak “Komisaun Eventual” halo durante semana ne’e

Parlamentu Nasionál kria ona “Komisaun Eventual” ida ne’ebé taka ba públiku atu hare alterasaun ba proposta Orsamentu Jerál Estadu 2014 ne’ebé Governu halo ho montante biliaun $1.5. Komisaun ne’e hala’o hela sira nia enkontru daudauk ne’e ba loron 3-5, atu analiza ba alterasaun 426 ne’ebé Deputadu sira propoin ba orsamentu, no atu hetan konsensus entre deputadu sira. La’o Hamutuk sente katak ida ne’e nudár pasu ba kotuk ida ne’ebé sériu teb-tebes ba ita nia demokrasia, tanba sidadaun sira iha direitu atu rona diskusaun no votasaun ba asuntu importante barak. Públiku mós presiza atu hatene saida mak Deputadu sira dada ba mai, saida mak Deputadu sira hakarak atu goza no kompromisu hirak ne’ebé sira halo ona... no mós saida mak Deputadu sira deside atu la ko’alia sai.

Iha tempu ida ne’ebé badak teb-tebes nia laran, La’o Hamutuk koko analiza ba alterasaun proposta 426, no buat hirak ne’ebé ami foka liu mak ba alterasaun 92 ne’ebé bele muda dollar tokon ida ka liu. Buat hirak ne’e inklui:
  • Alterasaun 59 mak ko’a orsamentu ho valor tokon $1 ka liu, hodi halo redusaun hamutuk tokon $467
  • Alterasaun 33 ne’ebé aumenta tokon $1 ka liu, hodi halo aumenta hamutuk tokon $260
  • Lina orsamentál 17 ne’ebé duplu ka liu
  • Lina orsamentál 33 ne’ebé sei ko’a metade ka menus
Alterasaun hirak ne’e mai hosi deputadu sira hosi partidu polítiku sira hotu. Deputadu balu iha hanoin atu kansela projetu orsamentu sira ne’ebé ho planeamentu fraku liu ka projetu sira ne’ebé nia kustu as demais; no deputadu sira seluk hakarak atu aumenta projetu ne’ebé mai hosi motivu pesoál ka rubrika sira ne’ebé Governu haluha durante preparasaun orsamentu nian.

Proposta boboot sira ba aumenta nian mai hosi deputadu sira hosi Partidu CNRT, inklui:
  • Tokon $60 atu kria Fundu Finanseiru Internasionál ida hodi fó empresta osan ba governu Cabo Verde
  • Tokon $30 ba kapitaliza Banku Central Timor-Leste ne’ebé haluha durante preparasaun orsamentál
  • Tokon $26 ba Transferénsia Públiku ba Zona Espesiál Oe-Cusse
  • Tokon $15 ba sentru dadus nian ba Ministériu Finansa
  • Tokon $14 iha Kapitál Dezenvolvimentu nian ba Zona Espesiál Oe-Cusse
  • Tokon $14 tan ba Fundu Kontrapartida iha Ministériu Obras Públiku
  • Tokon $10 hodi suporta desmobilizasaun grupu armadu iha Guinea-Bissau
  • Tokon $10 tan hodi suporta atividade sira g7+ nian
  • Tokon $10 tan ba Ministériu Obras Públiku nian ba estrada rural, ne’ebé foti hosi SEPFOPE
  • Tokon $8.3 tan ba konstrusaun edifísiu Ministériu Finansa
  • Tokon $6.9 hodi selu quota membru nian ba FMI
  • Tokon $5.0 tan ba servisu legal nian
  • Tokon $2.5 tan atu sai uma na’in ba simeira CPLP nian
Besik ko’a boot sira ne’e mai hosi proposta deputadu FRETILIN nian:
  • Tokon $86 hosi projetu kapitál barak iha Fundu Infrastrutura
  • Tokon $55 hosi Transferénsia Públiku, inklui Diresaun Nasionál ba Terras no Propriedade, SEPFOPE, ADN, Fundu Sosiedade Sivíl nian
  • Tokon $43 hosi Bens e Servisu, inklui servisu profesional nian, seguransa alimentar, eletrisidade
  • Tokon $26 hosi Ajénsia Dezenvolvimentu Nasionál (ADN)
  • Tokon $19 hosi Dezenvolvimentu Distritál nian (PDID) (alterasaun hat)
  • Tokon $14 hosi projetu Oe-Cusse nian iha Fundu Infrastrutura
  • Tokon $13 hosi programa uma MDG-Suco
  • Tokon $9.9 hosi Kapitál Minor iha Ministériu balu
  • Tokon $9.8 hosi Fundu Dezenvolvimentu Kapitál Umanu iha rubrika balu
  • Tokon $7.5 hosi Dezeñu Projetu Foun iha Fundu Infrastrutura
  • Tokon $6.0 hosi aeroportu Suai
Maioria proposta alterasaun iha de’it sentensa uitoan ba esplikasaun no justifikasaun. La’o Hamutuk hakarak Deputadu sira iha Komisaun Eventual hodi susesu iha sira nia servisu ida ne’ebé kontroversial, barak liu, ne’ebé halo ho lalais, no importante teb-tebes ne’e. Rata-rata, sira iha de’it tempu menus minutu tolu atu deside kada alterasaun hosi mudansa 700 iha orsamentu estadu 700.

Karik hakarak atu hatene liu tan informasaun kona-ba Orsamentu Jerál Estadu 2014 nian, ita-boot sira bele vizita ami nia pájina web.

No comments:

Post a Comment